Waarom is het hebben/ontwikkelen van een Historisch Besef zo belangrijk?
Historisch besef gaat over het ‘in de tijd plaatsen’ van personen, ontwikkelingen en gebeurtenissen. In welke tijd leefde Lodewijk XIV? Wat waren de normen en waarden toentertijd? Hoe interpreteren we zijn leven nu? Was hij een goede vorst of juist niet? Kunnen wij dit nu wel beoordelen?
Dit zijn maar enkele vragen die hiermee te maken hebben, maar er zijn veel meer van dit soort vragen denkbaar.
Zonder deze vragen zou er ook geen sprake van ‘geschiedenis’ zijn. Hierdoor krijgen we immers toegang tot de kern van geschiedenis: wat het is en hoe gebruiken (of misbruiken) wij het?
Om historisch besef te kunnen verbeteren en de kennis van leerlingen te vergroten moeten zij bepaalde vaardigheden aanleren. Volgens het boek “Geschiedenisdidactiek” van Arie Wilschut zijn dit de volgende drie vaardigheden:
- Realiteitsbewustzijn: onderscheid maken tussen feitelijk en fictief;
- Historiciteitsbewustzijn: onderscheid maken tussen statisch (onveranderlijk) en veranderlijk;
- Waardebewustzijn: onderscheid maken tussen goed en kwaad.
Hoe draagt Spotprentanalyse hieraan bij?
Wij zijn van mening dat spotprenten het historisch besef van leerlingen vergroten. Spotprentanalyse sluit namelijk aan bij de drie bovenstaande kenmerken van historisch besef volgens Wilschut. Door het vaak uitdagende karakter van de spotprent wordt er heel duidelijk een eenzijdig beeld geschetst van een persoon of gebeurtenis. Deze is dan direct te koppelen aan het realiteits- en waardebewustzijn. Het historiciteitsbewustzijn kan worden vergroot door vergelijkingen te maken met het heden.
Voorwaarden vóór het starten met Spotprentanalyse
Voordat men kan beginnen met het analyseren van spotprenten moet wel aan twee voorwaarden zijn voldaan. De eerste voorwaarde is dat de leerlingen over de bijbehorende historische kennis beschikken, de ‘historische context’ kennen. De tweede is dat de leerlingen kennis hebben van de voor het onderwerp relevante symbolen en uiterlijke kenmerken van personen (gezichten).
In het geval van deze website is dit kennis over (leven en werk van) Louis Raemaekers en de Eerste Wereldoorlog.
Deze site verschaft informatie over Raemaekers. De kennis over de Eerste Wereldoorlog wordt door ons verondersteld te zijn onderwezen aan de leerlingen alvorens ze met de opdrachten op deze website aan de slag gaan.
De Spotprentwijzer
Het vakblad Kleio heeft in 2005 een analysemethode gepubliceerd voor spotprenten. Het heeft hierbij een onderscheid gemaakt tussen de boven- en onderbouw van de middelbare school. Stapsgewijs heeft het uiteen gezet hoe de leerlingen te werk moeten gaan als zij een spotprent gaan analyseren. In dit onderzoek zijn wij uitgegaan van de in Kleio verschenen spotprentwijzer voor de onderbouw. 2
Bronnen:
1 Wilschut, A., Van Straaten, D., & Van Riessen, M. (2004). Geschiedenisdidactiek. Handboek voor de vakdocent. Bussum: Coutinho b.v.
2 VGN Kleio (2005) ‘Loods je leerling door politieke cartoons. Een analysemethode als handvat voor de zelfstandig werkende leerling’.
Website: VGN KLEIO